Çocuğunuz için sadece “pembe ve mavi” bir dünya yok. Çocuklar cinsiyet etiketlemeleri ve klişeleri ile doğmuyor, sadece böyle bir dünyaya doğuyorlar. Bu doğdukları dünyada ebeveynler erkek çocukları için “çok hareketli”, “zeki” gibi tanımlamalar yaparken kızlara ise “uslu, güzel, becerikli” gibi özellikleri yakıştırırlar. Erkekler daha teknik, hatta şimdilerde daha dijital oyuncaklar, kızlar ise daha yumuşak oyuncaklarla tanıştırılır. Evcilik oyuncaklarında kız çocuklarına yemek pişirme setleri, erkeklere bina yapım setleri alınır. Bu listeyi herkes kendi sosyo-ekonomik çevresinden örnekleri ekleyerek uzatabilir. Özetle bu seçimlerin temel nedeni, birçok anne ve babanın farkında olarak ya da olmayarak kız ve erkek çocuklarının cinsiyet rolüne uygun özellikler kazanmaları beklentisinde olmalarıdır. Ebeveynlerin bu mavi ve pembe duyanın kalıpları dışında çocuk yetiştirebilmeleri mümkündür. Aşağıda çocukların gelişim evrelerine göre verilen öneriler, aile içi iletişimde cinsiyetsiz dil kalıpları geliştirebilmek adına çok önemlidir.
Bebekler için:
1. Her şeyi tek renk almayın. Bebeğinizi pembe veya maviye boğmayın. Onun bir birey olduğunu hatırlayın. Siz olsanız sadece tek bir renk giyer miydiniz?
2. Cinsiyet etiketi olan kıyafetlerin sayısını azaltın. Üstünde “Babasının güçlü oğlu” “babasının bir tanecik kızı!” gibi yazı yazan tulumları kastediyoruz. Daha en baştan çok fazla önem taşıyor.
3. Oğlunuzla da kızınızla olduğu kadar konuştuğunuzdan emin olun. Küçükken oğlan çocuklarıyla kız çocuklarıyla edildiğinden daha az sohbet ediliyor. Bunu dengeleyin.
4. Kızlarınıza traktörler ve trenlerle ilgili bolca kitap okuyun. Tüm çocuklar tekerlekli şeylere bayılır. Y kromozomuyla gelen bir şey değil bu.
5. Tüm çocukların yumuşak bebekleri olmalı. Empati kurmak ve bir şeylere göz kulak olmak sadece kız çocuklarının ihtiyacı değildir.
Yürüme ve ilkokula başlangıç evresi arası için:
1. Kızlarınıza da oğullarınıza da oyuncak bebek, mutfak takımı, traktör ve Lego alın. Tüm çocuklar, bir başkasının sorumluluğunu almayı ve objelere elle yön ve şekil vermeyi öğrenmeli. Oyuncakların, yetenek ve beceri geliştirmedeki rolünü unutmayın.
2. Kullanım sıklıkları ne olursa olsun her iki tür oyuncağı da evde bulundurun. Onlar bu oyuncaklarla pek ilgilenmeseler de siz yine de alın. Önemli olan, bu şekilde kız oyuncağı veya erkek oyuncağı diye iki ayrı grup olduğuna inanmadığınızı gösterebilmenizdir.
3. Çocuklarınızla konuşurken cinsiyet etiketleri kullanmayın. Cinsiyet belirtmeyen “çocuk” kelimesini kullanabilir ya da doğrudan çocuğunuzun iyi bulduğunuz yönünü yüceltebilirsiniz. Mesela “kocaman bir çocuk oldun sen, ne kadar yardımseversin, çok çalışkansın” gibi cümleler işe yarayacaktır.
4. Okulda cinsiyet klişelerinin kullanıldığını fark ederseniz çocuğunuzun öğretmenleri ile konuşun. Mesela çağın gerisinde kalmış ve Disney prenseslerini fazlaca yücelten kitaplar olduğunu fark ettiğinizde ya da “Erkekler ne iş yapar? Mühendislik!” ve “Kızlar ne iş yapar? Hemşirelik!” gibi soru-cevap kalıplarını gördüğünüzde veya duyduğunuzda bunun günümüzü yansıtmadığını onlara belirtin.
5. Kızlarla sayı sayın. Erkek çocukları olanlar, kız çocukları olanlardan üç kat daha fazla sayılardan bahsediyor. Her şeyi sayın. Bu hem kızların hem de erkeklerin ilerleyen zamanlarda matematiğe karşı daha sıcak bir tutum geliştirmelerine sebep olabilir.
İlköğretim çocukları için:
1. Doğum günlerinde kız ya da erkek ayırt etmeden tüm arkadaşlarını çağırın.
2. Cinsiyet klişesi yaptıklarında çocuklarınız ile konuşun. Örneğin “Erkekler ağlamaz!” diyen çocuğunuza bunun sadece erkekler veya kızlarla ilgili bir durum olmadığını anlatın.
3. Baş başa kaldığınızda cinsiyet klişeleri hakkında çocuğunuzla konuşun. Örneğin kızların yemek pişirmesi ile ilgili olarak “Tüm kızlar yemek pişirmeyi sevecek diye bir şey yok, bazıları sever bazıları sevmeyebilir,” diyebilirsiniz.
4. Çocuğunuzun kızlar için “güzellik”, erkekler için ise “saldırganlık” gibi cinsiyet klişelerini barındıran programlarla vakit geçirmesine izin vermeyin.
Ergenler için:
1. Gençlik döneminde özellikle karşı cinse ilginin başlamasıyla birlikte cinsiyet ayrı bir önem kazanır. Hatta ergenler, bunu bir baskı olarak hissedip cinsiyet klişeleri olarak etiketlerler. Çocuklarınızla konuşun.
2. Ergenler okulda sürekli etkileri olabilecek seçimler yapar. Bu seçimlerinin sonucu olarak klişeler yüzünden erkeklerin yazarlık dersinden, kızların matematik dersinden kaçmalarına göz yummayın.
3. Günlük hayatta kullanılan cinsiyet klişelerini fark edip önüne geçmek için çocuklarınızı yüreklendirin. Mesela, liselerde kız basketbol maçlarında tezahürat edenlerin sayısı çok azdır ama erkek basketbol maçlarında bu durum böyle değildir. Bunun hakkında konuşulabilir.
4. Çocuğunuzun, toplumun geneli tarafından kullanılan cinsiyet klişelerini fark etmelerini ve bir çözüm yolu bulmalarını sağlayın. Kadın başkanların sayısının az olması ve güç dengesizliğine sebep olan karmaşık sebepler hakkında konuşmak uygun ve işe yarar olacaktı.
(Kaynak: Christia Spears Brown,Pembe Ve Mavinin Ötesinde Ebeveynlik)
Dr. Sevgi Kesim Güven
